QvemoQartli.ge

სიღრმისეული ჟურნალისტური ნამუშევრები

მნიშვნელოვანია 

რა არის ახალი კორონავირუსი? Yeni koronavirus nədir? (COVID-19

რედაქტორი

რეკომენდაციები მშობლებისთვის, აღმზრდელებისთვის და დაინტერესებული პირებისთვის

COVID-19 კორონავირუსების ახალი შტამია, რომლის ადამიანთა შორის გავრცელება პირველად 2019 წელს ჩინეთში, ვუჰანის პროვინციაში დაფიქსირდა და დღეის მდგომარეობით ის მსოფლიოს 100-ზე მეტ ქვეყანაშია გამოვლენილი, მათ შორის ინფიცირების რამდენიმე შემთხვევა დაფიქსირდა საქართველოშიც. ჯანმრთელობის ექსპერტების შეშფოთებას იწვევს ახალი ვირუსის შესახებ მწირი ინფორმაცია და ის ფაქტი, რომ მან შეიძლებაგამოიწვიოს მძიმე დაავადება და განვითარდეს პნევმონია.

Valideynlər, tərbiyəçilər və maraqlı şəxslər üçün tövsiyələr

COVID-19 koronavirusun yeni ştammıdır və ilk dəfə 2019-cu ildə Çində, Vuhan əyalətində insanlar arasında yayılması qeydə alınmışdır ki, bu günkü vəziyyətlə dünyanın 100-dən çox ölkəsində aşkar edilmiş, o cümlədən Gürcüstanda da yoluxmanın bir neçə halı qeydə alınmışdır. Səhiyyə ekspertlərinin narahatçılığına səbəb olan yeni virus haqqında informasiya qıtlığı və onun ağır xəstəliyə səbəb olması və pnevmoniyanı inkişaf etdirməsidir.

როგორ ვრცელდება COVID-19? ვირუსი ვრცელდება:

  • წვეთოვანი გზით – ხველით, ცემინებით;
  • თვალზე, პირსა და ცხვირზე დაუბანელი ხელის შეხებით;
  • დაავადებულებთან მჭიდრო კონტაქტით – შეხება, ხელის ჩამორთმევა;
  • იშვიათ შემთხვევაში ფეკალიებთან კონტაქტით.

COVID-19 necə yayılır? Virus yayılır:

  • Hava-damcı yolları ilə – öskürəklə, asqırma ilə;
  • Gözə, ağıza və buruna çirkli əllə toxunmaqla;
  • Xəstələrlə sıx əlaqə ilə – toxunma, əl verməklə;
  • Nadir hallarda fekaliyalarla əlaqə ilə.

რა არის COVID-19-ისთვის დამახასიათებელი სიმტომები?

  • COVID-19სიმპტომებია მაღალი ტემპერატურა, ხველა და სუნთქვის გაძნელება;თუმცა, შესაძლოა მიმდინარეობდეს უსიმპტომოდაც.
  • ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლებელია წარიმართოს უფრო მძიმედ და განვითარდეს პნევმონია ან სუნთქვის გაძნელება.
  • არსებული ინფორმაციით, COVID-19 ინფიცირებულ პაციენტებში სიმპტომების გამოვლენა ხდება ვირუსთან ექსპოზიციის შემდგომ, 2-14 დღეში.

COVID-19 üçün səciyyəvi simtpomlar hansılardır?

  • COVID-19-un simptomları yüksək temperatur, öskürək və təngnəfəslikdir; hərçənd simptomsuz da davam edə bilər;
  • Bəzi hallarda, daha ağır davam edə bilər və pnevmoniya yaxud da təngnəfəsliyi inkişaf etdirə bilər;
  • Əldə olunan məlumatlara əsasən, COVID-19-a yoluxan xəstələr arasında simptomların aşkar edilməsi virusla ekspozisiyadan sonra 2-14 gün ərzində baş verir.  

ვინ იმყოფება COVID-19-ით დაინფიცირების რისკის ქვეშ?

  • პირები, ვინც ცხოვრობენ ან მოგზაურობენ COVID-19-ის მაღალი გავრცელების არეალში;
  • პირები, ვინც ახლო კონტაქტში იმყოფებიან დაინფიცირებულ პირებთან.
  • არსებული ინფორმაციით მაღალი მაღალი რისკის ქვეშ არიან ხანდაზმული და თანმხლები ქრონიკული დაავადებების (მაგ. დიაბეტი, გულ-სისხლძარღვთა და რესპირაციულიდაავადებები და ა.შ) მქონე პირები.

COVID-19-a  yoluxma riski altında kim ola bilər?

  • COVID-19-un yüksək yayıldığı arealda yaşayan və ya ora səyahət edən şəxslər;
  • Hal-hazırda xəstəliyə yoluxmuş şəxslərlə yaxın təmasda olan şəxslər;
  • Əldə olan məlumatlara əsasən, qocalar və xroniki xəstəlikləri olan (məs., diabet, ürək-qan-damar və respirativ xəstəlikləri və s.) şəxslər yüksək risk altındadırlar.

ავადებიან თუ არა COVID-19-ით ბავშვები?

  • ვინაიდან ვირუსი ახალია, ჯერჯერობით არ არსებობს საკმარისი ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რამდენად სახიფათოა ის ბავშვებისა თუ ორსულებისთვის. არსებული მონაცემებით, ვირუსით ავადდება ყველა ასაკის პირი, თუმცა ბავშვებში გავრცელება შედარებით დაბალია. დაავადების ფატალური გამოსავალი ბავშვებში ძალიან იშვიათია, უმეტესწილად აღინიშნებახანდაზმულ და თანმხლები ქრონიკული დაავადებების (მაგ. დიაბეტი, გულ-სისხლძარღვთადა რესპირაციულიდაავადებები და ა.შ) მქონე პირებში.

Uşaqlar  COVID-19 xəstəliyinə yoluxurlarmı?

  • Virusun yeni olduğuna görə, hələlik onun uşaqlar və ya hamilələr üçün nə dərəcədə təhlükəli olmasına dair kifayət qədər məlumat yoxdur. Mövcud məlumatlara əsasən, istənilən yaşda şəxslər virusa yoluxa bilərlər, amma uşaqlar arasında yayılma nisbətən aşağıdır. Uşaqlar arasında xəstəliyin fəsadları çox nadirdir, əksər hallarda qocalar və xroniki xəstəlikləri olan (məs., diabet, ürək-qan-damar və respirator xəstəliklər və s.) şəxslər arasında qeydə alınır.
  • როგორ  უნდა იმოქმედოთ, თუ ბავშვსაქვს COVID-19 მსგავსი სიმპტომები?
  • მიმართეთ სამედიცინო სამსახურს. თუმცა, გახსოვდეთ, ამჟამად გრიპის სეზონია და COVID-19  სიმპტომები, როგორიცაა მაღალი ტემპერატურა და ხველა ასევე ახასიათებს გრიპს ან უბრალო გაციებას, რომელიც გაცილებით მეტადაა გავრცელებული.
  • როგორც გრიპისა და სხვა რესპირაციული ინფექციების შემთხვევაში,  თუ თქვენ ან თქვენს ბავშვს გამოგივლინდათ სიმპტომები, დროულად მიმართეთ ექიმს, მოერიდეთ საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებს (სამსახური, სკოლა, საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, და სხვ.), რათა არ გადასდოთ სხვას.

Uşaqlar arasında COVID-19-a bənzər simptomlar müşahidə olunursa, o zaman nə etmək lazımdır?

  • Tibbi xidmətə müraciət edin. Amma unutmayın ki, hal-hazırda qrip mövsümüdür və yüksək temperatur və öskürək kimi COVID-19 simptomları qrip və ya sadə soyuqdəymə zamanı da müşahidə olunur və bunlar daha çox yayılmışlar.

დაიცავით ხელისა და რესპირაციული ჰიგიენის წესები, როგორიცაა ხელების რეგულარული დაბანა და დარწმუნდით, რომ ბავშვს ჩატარებული აქვს კალენდრით განსაზღვრული ყველა  აცრა – რათა ბავშვი დაცული იყოს სხვა ვირუსული და ბაქტერიული ინფექციებისაგან!

Əl və respirator gigiyena qaydalarına əməl edin. Əlləri müntəzəm yumaq lazımdır və əmin olun ki, uşağa təqvimlə müəyyən edilmiş bütün peyvəndlər edilmişdir, çünki uşaq başqa virus və bakteriya infeksiyasından qorunmalıdır!

  • როგორც გრიპისა და სხვა რესპირაციული ინფექციების შემთხვევაში,  თუ თქვენ ან თქვენს ბავშვს გამოგივლინდათ სიმპტომები, დროულად მიმართეთ ექიმს, მოერიდეთ საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებს (სამსახური, სკოლა, საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, და სხვ.), რათა არ გადასდოთ სხვას.
  • Qrip və başqa respirator infeksiyalar halında olduğu kimi, sizdə və ya uşağınızda simptomlar müşahidə olunursa, dərhal həkimə müraciət edin, ictimai yerlərdən (iş yeri, məktəb, ictimai nəqliyyat və s.) uzaq olun  ki, infeksiya digərlərinə ötürülməsin.

უნდა გაუშვათ თუ არა ბავშვი ბაღში ან სკოლაში?

  • თუ ბავშვს აქვს სიმპტომები, მიმართეთ ექიმს და მიჰყევით მის ინსტრუქციას. როგორც გრიპისა და სხვა რესპირაციული ინფექციების დროს, მოასვენეთ სიმპტომების მქონე ბავშვი სახლში და მოერიდეთ საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებს, რათა არ გადასდოს სხვას.
  • ბავშვის სკოლაში და ბაღში სიარული მნიშვნელოვანია, თუ არ აღენიშნება არანაირი სიმპტომი, როგორიცაა მაღალი ტემპერატურა ან ხველა ან არ მიიღეთ ოფიციალური რეკომენდაცია, რომელიც ეხება თქვენი ბავშვის საგანმანათლებლო დაწესებულებას.
  • ასწავლეთ ბავშვებს ხელებისა და რესპირაციული ჰიგიენის დაცვის წესები სააღმზრდელო დაწესებულებებში, სკოლებში და სხვა ადგილებში.

Uşağı bağçadan və ya məktəbdən saxlamaq lazımdırmı?

  • Əgər uşağınızda simptomlar müşahidə edilirsə, tibbi yardım üçün müraciət edin və həkimin verdiyi göstərişlərə əməl edin. Əks təqdirdə, qripəbənzər digər respirator infeksiyalar zamanı olduğu kimi uşağınız simptom nümayiş etdirdiyi müddətdə onun evdə dincəlməsi üçün şərait yaradın və infeksiyanın digərlərinə ötürülməsinin qarşısını almaq üçün ictimai yerlərdən uzaq olun.
  • Əgər uşağınızda hərarət və ya öskürək kimi simptomlar müşahidə edilmirsə, və ya səhiyyə orqanlarının uşağınızın məktəbinə aid müvafiq rəsmi tövsiyəsi və ya xəbərdarlığı yoxdursa, yaxşı olar ki, onun məktəbə getməsini təmin edəsiniz.
  • Uşaqlarınıza tərbiyə ocaqlarında, məktəbdə və başqa yerlərdə əl və respirator gigiyena qaydalarına əməl etməyi öyrədin.

არსებობს თუ არა COVID-19-ის საწინააღმდეგო მკურნალობა?

  • ამ ეტაპზე არ არსებობს სპეფიციკური სამკურნალო საშუალება, რომელიც რეკომენდებულია COVID-19-ის პრევენციისა და მკურნალობისათვის. თუმცა, ვირუსით ინფიცირებულ ადამიანებს მიეწოდებათ შესაბამისი სამედიცინო მომსახურება დაავადების სიმძიმის ხარისხის გათვალისწინებით. პრეპარატის შესაქმნელად მიმდინარეობს კვლევები.

COVID-19-a qarşı müalicə varmı və ya yox?

  • Hazırkı mərhələdə COVID-19-un qarşısının alınması və müalicəsi üçün spesifik müalicə vasitəsi yoxdur. Amma virusa yoluxmuş insanlara xəstəliyin ağırlıq dərəcəsinin nəzərə alınması ilə müvafiq tibbi xidmət göstərilir. Preparatın hazırlanması üçün tədqiqatlar davam etdirilir.

არის თუ არა ანტიბიოტიკი COVID-19-ის პრევენციის და მკურნალობის საშუალება? 

  • არა, ანტიბიოტიკი არ მოქმედებს ვირუსებზე. ანტიბიოტიკი ანადგურებს ბაქტერიებს. შესაბამისად, ანტიბიოტიკი არ უნდა იყოს გამოყენებული მისი პრევენციის ან მკურნალობის მიზნით. ანტიბიოტიკის გამოყენება შესაძლოა საჭირო გახდეს  თანმხლები ბაქტერიული ინფექციის არსებობისას. 

Antibiotik COVID-19-un prevensiyası və müalicə vasitəsi ola bilərmi?

  • Xeyr, antibiotik viruslara təsir etmir. Antibiotik bakteriyaları məhv edir. Müvafiq olaraq, onun qarşısının alınması və ya müalicəsi məqsədilə antibiotikdən istifadə edilməməlidir. Antibiotikdən xəstəliyi müşayiət edən bakteriya infeksiyasının olduğu halda, istifadə etmək olar.

როგორ შევამციროთCOVID-19-ით თქვენი და გარშემომყოფი ადამიანების დაინფიცირების რისკი?

COVID-19-ისგან თავის დასაცავად საჭიროა დაცული იყოს გრიპისა და სხვა რესპირაციული დაავადებების პრევენციის ზოგადი რეკომენდაციები:

# 1. დაიბანეთ ხელები ხშირად- ხელების დაბანა საპნითა და წყლით ან სპირტისშემცველიხსნარით, ანადგურებსხელებისზედაპირზეარსებულვირუსებს. 

დაიბანეთ ხელებისაპნითა და წლით არანაკლებ 20 წამის განმავლობაში ან დაიმუშავეთ სპირტის შემცველი ხსნარით

  • საკვების მომზადებამდე და შემდეგ
  • კვების წინ და შემდეგ
  • ტუალეტით სარგებლობის შემდეგ
  • ავადმყოფთან კონტაქტის წინ და შემდეგ და ა.შ.

COVID-19 xəstəliyi ilə sizin və ətrafınızdakı insanların yoluxma riskini necə azaltmaq olar?

COVID-19-dan özünü qorumaq üçün qrip və başqa respirator xəstəliklərin qarşısının alınmasının ümumi tövsiyələrinə əməl etmək lazımdır:

# 1. Əllərinizi tez-tez  yuyun – sabunla və su ilə, yaxud da spirt tərkibli məhlulla əlləri yumaq əllərin səthindəki virusları məhv edir.  

Əlləri sabunla ən azı 20 saniyə ərzində yuyun və ya spirt tərkibli məhlulla ovuşdurun

  • Yemək hazırlayana qədər və sonra
  • Yemək yeməzdən öncə və sonra
  • Ayaqyolundan istifadə etdikdən sonra
  • Xəstə ilə təmasdan əvvəl və sonra və s.

# 2. დაიცავით სასუნთქი სისტემის ჰიგიენა:

  • ხველისა და ცემინებისას აიფარეთ პირსა და ცხვირზე ერთჯერადი ცხვირსახოცი ან მოხრილი იდაყვი 
  • ცხვირსახოცი გამოყენებისთანავე დახურულ ურნაში გადააგდეთ და ხელები დაიბანეთ საპნითა და წყლით ან დაიმუშავეთ სპირტის შემცველი ხსნარით. 
  • ავადმყოფობის დროს გამოიყენეთ სამედიცინო ნიღაბი და მოერიდეთ ხალხმრავალ ადგილებს
  • დაიცავით ჯანდაცვის პროფესიონალების მიერ მოწოდებულიპრევენციული ღონისძიებები

# 2. Tənəffüs sisteminin gigiyenasına riayət edin:

  • Öskürən və asqıran zaman ağız və burnunuzu birdəfəlik salfet ilə və ya bükülmüş dirsəyinizlə örtün
  • Salfeti istifadə edən kimi bağlı zibil qutusuna atın və əllərinizi sabunla və su ilə yuyun, yaxud da spirt tərkibli məhlulla təmizləyin
  • Xəstəlik zamanı tibbi maskadan istifadə edin və kütləvi yerlərdən uzaq olun
  • Səhiyyə mütəxəssisləri tərəfindən çatdırılan preventiv tədbirlərə əməl edin

# 3. შეინარჩუნეთ უსაფრთხო დისტანცია

  • შინარჩუნეთ არანაკლებ 1 მეტრი მანძილი თქვენსა და  სხვა ადამიანებს შორის, განსაკუთრებით რესპირაციული სიმპტომების (ხველა, ცემინება, ცხელება) მქონე ადამიანებთან
  • რესპირაციული ინფექციით, მათ შორის COVID-19 ინფექციით, ინფიცირებული ადამიანი ხველისა და ცემინების დროს ავრცელებს ვირუსის შემცველ წვეთებს. თუ თქვენ ამ დროს იმყოფებით ძალიან ახლო მანძილზე, შესაძლებელია ჩაისუნთქოთ ვირუსი.

# 3. Təhlükəsiz məsafə saxlayın

  • Özünüz və başqa insanlar, xüsusilə də respirator simptomlara (öskürək, asqırma, qızdırma) malik insanlar arasında ən azı 1 metr məsafə saxlayın
  • Respirator infeksiyaya, o cümlədən COVID-19 infeksiyasına yoluxmuş insan asqırarkən və öskürərkən virusdan ibarət damcılar yayır. Siz bu zaman ona çox yaxın məsafədə olsanız, virusu nəfəsinizlə ala bilərsiniz.

# 4. არ შეეხოთ  დაბინძურებული ხელებით თვალებს, ცხვირსა და პირს – ხელებით თქვენ ეხებით ისეთ ზედაპირებს, რომლებიც შესაძლებელია ვირუსით იყოს დაბინძურებული.

# 4.  Çirkli əllərlə gözlərinizə, burnununza və ağzınıza toxunmayın –  əllərinizlə virusla çirkləndirilmiş səthlərə  toxuna bilərsiniz

# 5. მიიღეთ მხოლოდ თერმულად კარგად დამუშავებული და მოხარშული ხორცის და რძის პროდუქტები.

 # 5. Yalnız termal cəhətdən yaxşı işlənilmiş və qaynadılmış ət və süd məhsullarını qəbul edin

# 6.ხშირად გაანიავეთ და დაალაგეთ სველი წესით საცხოვრებელი და სამუშაო გარემო, დეზინფექცია ჩაუტარეთ ნივთებს და მათ ზედაპირებს. ჯერჯერობით არ არისცნობილი, თუ რამდენ ხანს ინარჩუნებს სიცოცხლისუნარიანობას ახალი კორონავირუსი ზედაპირებზე. თუმცა, არსებული ინფორმაციით, ეს პერიოდი რამდენიმე საათია. ამიტომ, მიზანშეწონილია საგნების ზედაპირების (მაგ. სამუშაო და საწერი მაგიდები, საგნების [მაგ. ტელეფონი, კლავიატურა]) რეგულარულად დასუფთავება. მარტივ სადეზინფექციო საშულებებს შეუძლიათ ვირუსის განადგურება, რის შემდეგაც ადამიანების დაინფიცირება აღარ ხდება

# 6. Yaşadığınız və işlədiyiniz mühitin havasını tez-tez dəyişin, nəm təmizlik edin, əşyaları və onların səthlərini dezinfeksiya edin.

Hələlik yeni koronavirusun səthlərdə yaşamaq qabiliyyətini nə qədər saxlaya bilməsi məlum deyil. Amma mövcud məlumata əsasən, bu müddət bir neçə saat ola bilər. Buna görə də, əşyaların səthlərini (məs., iş və yazı masalarını, əşyaları [telefon, klaviatura]) müntəzəm olaraq təmizləmək məqsədəuyğundur. Sadə dezinfeksiyaedici vasitələr virusu zərərsizləşdirə bilərlər və bundan sonra insanlar xəstəliyə yoluxmurlar.

# 7. გადადეთ მოგზაურობა, თუ ამის აუცილებლობა არ არის. COVID-19-ის გავრცელებასთან დაკავშირებული სიტუაციის გამო, მოერიდეთ მოგზაურობას განსაკუთრებით მაღალი რისკის ქვეყნებში (დღეის მდგომარეობით – ჩინეთი, სამხრეთ კორეა, ირანი, იტალია).

# 7. Gərək yoxdursa, səyahətinizi təxirə salın. COVID-19-un yayılması ilə bağlı vəziyyətə görə, səyahətdən çəkinin, xüsusilə də yüksək risk olan ölkələrə (hazırkı vəziyyətlə – Çin, Cənubi Koreya, İran, İtaliya).

# 8. თუ თქვენ ან თქვენი ოჯახის წევრს აღგენიშნებათ რესპირაციული სიმპტომები (სიცხე, ხველა და სუნთქვის გაძნელება),დროულად მიმართეთ ექიმს. დაუყოვნებლივ აცნობეთ სამედიცინო დაწესებულებას ან დაუკავშირდით 112-ს, თუ  იმოგზაურეთიმ ქვეყნებში, სადაც გავრცელებულია COVID-19, ან კონტაქტში იმყოფებოდით პირთან, რომელმაც უახლოს პერიოდში იმოგზაურა მაღალი რისკის მქონე ქვეყანაში და აღენიშნებოდა რესპირაციული ინფექციებისათვის დამახასიათებელი სიმპტომები.

# 8. Sizdə və ya ailə üzvünüzdə respirator simptomlar (hərarət, öskürək və təngnəfəslik) müşahidə olunursa, vaxtında həkimə müraciət edin. COVID-19-un yayıldığı ölkələrə səyahət etmisinizsə və ya yaxın zamanlarda yüksək riskli ölkəyə səyahət etmiş və respirator infeksiyalar üçün xarakterik simptomları daşıyan şəxslə təmasda olmusunuzsa, o zaman dərhal tibbi xidmətə xəbər verin və ya 112-yə zəng edin.

დამატებითი ინფორმაციისთვის შეგიძლიათ დარეკოთ:

1505 (24/7 განმავლობაში) – საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო ან ეწვიოთ ვებ-გვერდს: moh.gov.ge; https://www.facebook.com/mohgovge/

116001 (ორშაბათი-პარასკევი, 10:00-18:00) – დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი ან ეწვიოთ ვებ-გვერდს: ncdc.ge;  https://www.facebook.com/ncdcgeorgia/

საქართველოს მთავრობის კორონავირუსის საქართველოში გავრცელების პრევენციის ვებ-გვერდი:https://stopcov.ge/

დაიცავით თქვენი და თქვენი შვილების ჯანმრთელობა!

დაავადებათა კონტროლისა დასაზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი

Əlavə məlumat üçün  zəng edə bilərsiniz:

1505 (24/7 ərzində – Gürcüstanın İşğal Edilmiş Ərazilərindən Qaçqınlar, Əmək, Səhiyyə və Sosial Müdafiə Nazirliyinə və ya növbəti internet səhifəsinə baş çəkə bilərsiniz: moh.gov.ge; https://www.facebook.com/mohgovge/ 

116001 (bazar ertəsi-cümə 10:00-18:00) – Xəstəliklərə Nəzarət və Milli İctimai Səhiyyə Mərkəzinə  və ya növbəti internet səhifəsinə baş çəkə bilərsiniz: ncdc.ge;  https://www.facebook.com/ncdcgeorgia/

Gürcüstan Hökumətinin Koronavirusun Gürcüstanda yayılmasının prevensiya internet səhifəsi: https://stopcov.ge/

Özünüzün və övladınızın sağlamlığını qoruyun!

Xəstəliklərə Nəzarət və Milli İctimai Səhiyyə Mərkəzi Sizə sağlamlıq arzu edir!